Faktoring
Faktoring
Faktoring w największym uproszczeniu jest usługą polegającą na finansowaniu wystawionych przez firmę (faktoranta) faktur z odroczonym terminem płatności (wykupie wierzytelności). Sprzedając towar lub wykonując usługę wystawiamy fakturę która posiada odroczony termin płatności (najczęściej 14,30,45 lub 60 dni). Termin płatności zazwyczaj jest kwestią uzgodnień z odbiorcą i oznacza termin po jakim odbiorca zobligowany jest przelać należność na rachunek sprzedawcy. Faktoring pozwala więc wykupić przez bank lub inną instytucję (tzw. faktora) daną wierzytelność od sprzedawcy towarów / usług (faktoranta) i niezwłocznie wypłacić na rachunek sprzedawcy zaliczkę w wysokości około 80-100% faktury. Faktoring jest więc usługą pozwalającą znacząco polepszyć płynność finansową firmy. Zaliczka wykupiona od faktora wypłacana jest na rachunek sprzedawcy w ciągu 1-2 dni roboczych.
Strony umowy faktoringowej
Stronami umowy faktoringowej są:
- faktorant (sprzedawca usług/produktów) który za wykonaną usługę / sprzedany towar wystawia fakturę z odroczonym terminem płatności
- faktor czyli podmiot (zazwyczaj bank lub instytucja finansowa) która wypłaca zaliczkę (zazwyczaj 80-90% faktury) niezwłocznie po przesłaniu dyspozycji od faktoranta
Uczestnikiem, a nie stroną umowy jest zazwyczaj dłużnik faktoringowy czyli kontrahent faktoranta na rzecz którego faktorant sprzedaje produkt / wykonuje usługę.
Podpisanie umowy faktoringowej wiąże się z koniecznością zcedowania przyszłych płatności od odbiorców na specjalnie wydzielony rachunek faktora.
Stosuje się w tym celu pisemne powiadomienia które w formie listów wysyła faktor na wskazane adresy odbiorców włączanych do umowy faktoringowej.
Zasada działania faktoringu
Działanie usługi faktoringu przedstawiono na poniższym przykładzie:
1. Faktorant dostarcza towar / wykonuje usługę jednocześnie wystawiając fakturę z odroczonym terminem płatności.
2. Faktorant przekazuje do faktora informację o wystawionej fakturze podając dane fakturowe lub przesyłając jej skan.
3. Faktor wypłaca na konto niezwłocznie (zazwyczaj tego samego lub następnego dnia roboczego) zaliczkę wynoszącą zazwyczaj 80-90%. Od tego momentu naliczane zostają odsetki na rzecz faktora.
4. Dłużnik kontrahenta reguluje zobowiązanie wobec faktoranta na wskazany wcześniej rachunek faktora. Finansowanie danej faktury zostaje zakończone, odsetki przestają być naliczane. Pozostała część faktury (10-20%) zwana funduszem gwarancyjnym trafia na rachunek faktoranta.
Podziały faktoringu
1/ Ze względu na przejęcie ryzyka niewypłacalności kontrahenta
- faktoring pełny (bez regresu, właściwy) - w którym ryzyko niewypłacalności kontrahenta przejmuje faktor. Ten rodzaj faktoringu wiąże się z koniecznością ubezpieczenia portfela odbiorców oraz zapłaceniem stosownej dodatkowej opłaty za ubezpieczenie. Faktorant w tym przypadku pozbawiony jest ryzyka niewypłacalności swoich odbiorców. Ubezpieczenie zawarte może być równocześnie z umową faktoringu, możliwe jest również wykorzystanie istniejącej polisy w przypadku gdy faktorant wnioskując o przyznanie limitu faktoringowego posiada już ubezpieczenie należności swoich odbiorców. Faktoring zatem w tym przypadku może oparty być o polisę instytucji finansującej lub polisę już posiadaną (zewnętrzną). W obu przypadkach jednak faktorant nie ponosi ryzyka związanego z niewypłacalnością dłużników.
- faktoring niepełny (z regresem, niewłaściwy) - w którym to faktorant odpowiedzialny jest za ryzyko niewypłacalności swoich dłużników. W przypadku braku zapłaty po okresie regresu (tolerowanym okresie opóźnień) faktorant zobligowany jest do zwrotu zaliczki oraz naliczonych opłat (odsetek, prowizji) na rzecz faktora. Następnie faktorant egzekwuje otrzymanie należności we własnym zakresie.
- faktoring mieszany - jest połączeniem faktoringu pełnego z niepełnym. Oznacza to iż jedynie wybrana część portfela odbiorców podlega ubezpieczeniu przed niewypłacalnością. Ten rodzaj faktoringu jest stosowany w szczególnych przypadkach. Banki zazwyczaj sięgając po ubezpieczenie objąć chcą nim cały portfel odbiorców włączanych do umowy. Zazwyczaj jest on stosowany w przypadku gdy część portfela stanowią odbiorcy krajowi, a pozostałą część odbiorcy zagraniczni (eksportowi). Banki często wymagają ubezpieczenia w stosunku do odbiorców zagranicznych stąd też możliwe jest rozwiązanie: odbiorcy krajowi objęci faktoringiem niepełnym (z regresem), odbiorcy zagraniczni objęci faktoringiem pełnym (bez regresu).
Na powyższym schemacie przedstawiono kluczowe okresy związane z wykupem wierzytelności. Po podpisaniu umowy następuje przekazanie faktury do wykupu przez faktora. Od tego momentu rozpoczyna się okres finansowania tym samym data ta jest początkiem naliczania odsetek od sfinansowanej faktury. Kontrahent na uregulowanie płatności ma określony termin (termin płatności) który przedstawiony jest na fakturze. W przypadku gdy faktura nie zostanie zapłacone do upływie terminu płatności przechodzi ona w tak zwany okres regresu. Jest to tolerowany przez bank okres opóźnienia w spłacie który w większości przypadków wynosi maksymalnie 30 dni.
Dla przykładu:
w przypadku terminu płatności 30 dni bank oczekuje na otrzymanie płatności maksymalnie 60 dni (30 dni termin płatności, 30 dni okres regresu),
w przypadku terminu płatności 45 dni bank oczekuje na otrzymanie płatności maksymalnie 75 dni (45 dni termin płatności, 30 dni okres regresu).
Jeżeli dłużnik spłaci swą należność w terminie płatności lub w okresie regresu finansowanie tej faktury kończy się, odsetki przestają zostać naliczane.
W przypadku braku zapłaty po upływie okresu regresu mamy, jak napisano wcześniej 2 możliwości (w zależności od rodzaju faktoringu):
faktoring niepełny - faktorant po upływie okresu regresu zobligowany jest do zwrotu zaliczki oraz naliczonych opłat,
faktoring pełny - wyegzekwowanie niezapłaconej należności leży po stronie faktora / ubezpieczyciela, faktorant odpowiada co najwyżej do wysokości funduszu gwarancyjnego (10-20% faktury)
2/ Ze względu na profil odbiorcy (krajowy/zagraniczny/mieszany)
- faktoring krajowy - w którym całość odbiorców stanowią odbiorcy krajowi. W przypadku tych odbiorców przy dobrej ocenie banki zazwyczaj nie wymagają ubezpieczenia co powoduje iż faktoring krajowy jest tańszy od faktoringu eksportowego. Należy tutaj odróżnić portfel odbiorców od waluty limitu faktoringowego. Możliwa jest więc sytuacja, iż faktoringiem z regresem objęci są odbiorcy krajowi a zaliczki wypłacone są w walucie obcej (np. EUR) gdyż taka jest waluta rozliczeń między odbiorcami krajowymi.
- faktoring zagraniczny - w którym całość odbiorców stanowią podmioty zagraniczne. Weryfikacja podmiotów zagranicznych pod względem wypłacalności jest trudniejsza aniżeli podmiotów krajowych. Stąd też banki przy włączaniu do umowy odbiorców zagranicznych zazwyczaj wymagają objęcia ich ubezpieczeniem. Ten rodzaj jest droższy od faktoringu krajowego ze względu m.in. na koszty związane z ubezpieczeniem.
- faktoring mieszany - będący połączeniem faktoringu krajowego i eksportowego. Jak napisano wcześniej wiąże się z koniecznością ubezpieczenia choćby części portfela stanowiącego odbiorców zagranicznych.
3/ Ze względu na powiadamianie dłużnika
- faktoring jawny (otwarty, notyfikowany) - w którym zawsze następuje zawiadomienie dłużnika, zazwyczaj niezwłocznie po podpisaniu umowy faktoringowej. Faktor lub faktorant zobowiązany jest w tym przypadku do wysyłki stosownej korespondencji do odiorców z informacją o włączeniu do umowy oraz przekazaniu wydzielonego numeru rachunku na który odbiorca zobowiązany jest regulować swoje zobowiązania.
- faktoring tajny (cichy, niejawny, nienotyfikowany) - w którym faktorant nie ma obowiązku zawiadamiania dłużnika o zawarciu umowy faktoringu. W tej sytuacji dłużnik nie uzyskuje informacji o wydzielonym rachunku faktoringowym swoje zobowiązania reguluje więc jak dotychczas, na rachunek dostawcy. Banki niechętnie stosują to rozwiązanie, faktoring niejawny ma zastosowanie zazwyczaj w przypadku odbiorców o bardzo dobrym standingu finansowym lub w przypadku niskiego limitu finansowania odbiorcy. Faktoring tajny ma również zastosowanie w stosunku do sieci handlowych które zwyczajowo mają zapisany zakaz cesji wierzytelności w umowach handlowych.
- półjawny (półotwarty) - w którym nie następuje niezwłoczne zawiadomienie dłużnika o zawarciu umowy faktoringowej i włączeniu odbiorcy do umowy. Zawiadomienie dłużnika następuje dopiero gdy należność staje się wymagalna - czyli gdy minie termin płatności faktury.
4/ Ze względu na czas otrzymania płatności od faktora:
- faktoring zaliczkowy - najbardziej popularna forma, która wiąże się z otrzymaniem zaliczki (80-90% wartości faktury) tuż po zleceniu wypłaty u faktora. Pozostała część faktury (10-20%) przekazana zostaje do faktoranta w momencie zapłaty wierzytelności przez dłużnika. Wysokość zaliczki zależna jest od kwoty należności oraz terminu płatności.
- faktoring dyskontowy - w tym rodzaju faktoringu na rachunek faktoranta przelewana jest odrazu cała kwota faktury pomniejszona o należne prowizje związane z jej obsługą. Brak podziału na zaliczkę oraz fundusz gwarancyjny.
- faktoring wymagalnościowy - ten rodzaj faktoringu nie pełni funkcji poprawiającej płynność finansową faktoranta. Ma za to za zadanie zmobilizowanie dłużnika do terminowej zapłaty należności. Faktor nie finansuje wykupu wierzytelności a jedynie informuje dłużnika o zawarciu umowy w celu zdyscyplinowania terminu płatności. Należność po wpłynięciu na rachunek faktora przekazywana jest niezwłocznie na rachunek faktoranta.
Faktoring odwrotny
Powszechnie znany jest również faktoring odwrotny (odwrócony) który dotyczy finansowania faktur wystawionych przez dostawców. Polega on na wykupie przez faktora wierzytelności które powstały z tytułu sprzedaży towarów lub usług. Zazwyczaj banki wymagają w tym przypadku dodatkowych zabezpieczeń (poręczeń, zastawie na środkach trwałych). Nie ma tutaj mowy o zabezpieczeniu na należności gdyż mamy tutaj odwrotną sytuację (faktor opłaca nie należności faktoranta a jego zobowiązania).
Co ważne, przedmiotem faktoringu mogą być wyłącznie faktury nieprzeterminowane - obecne i przyszłe. Nie jest możliwe zatem sfinansowanie faktury której termin płatności upłynął.
Limity w faktoringu
Ubiegając się o faktoring kluczową kwestią jest uzyskanie właściwych limitów umożliwiających pełne wykorzystanie usługi. Rozróżniamy trzy rodzaje limitów:
- Limit globalny - jest to maksymalne zaangażowanie faktora na faktorancie. Mówiąc w dużym uproszczeniu suma wypłaconych zaliczek w danym momencie nie może przekraczać ustalonego limitu globalnego.
- Limit na odbiorcę (sublimit) - jest to maksymalne zaangażowanie jakie faktor może wypłacić finansując faktury danego odbiorcy. Limit ten dotyczy danego odbiorcy. Wypłata zaliczek od tego odbiorcy nie może przekroczyć kwoty sublimitu.
- Limit koncentracji - określany jest zazwyczaj procentowo i oznacza maksymalne zaangażowanie danego kontrahenta w stosunku do kwoty aktualnie wypłaconych zaliczek. Po przekroczeniu określonego udziału procentowego wypłata zaliczek od danego odbiorcy może zostać wstrzymana. Zazwyczaj sytuacja ulega zmianie w przypadku sfinansowania zaliczek od innych odbiorców bowiem zwiększa się saldo wypłaconych zaliczek a tym samym procent zaangażowania przedmiotowego odbiorcy w saldzie spada umożliwiając kolejne wypłaty.
Wymagania ubiegającego się o faktoring
Banki decydując się na nawiązanie współpracy z faktorantem wymagają szeregu wytycznych. Zasadniczą jest konieczność współpracy z odbiorcami na zasadzie odroczonego terminu płatności. Jest to główne kryterium które pozwala na ubieganie się o przyznanie limitu faktoringowego.Ponadto, faktorzy analizują przedmiotową transakcję banki biorą pod uwagę dogłębnie:
- ocenę dłużników - faktor przed włączeniem odbiorcy do umowy dokonuje analizy poszczególnych odbiorców. Korzysta w tym celu z różnego rodzajów wywiadowni gospodarczych które dostarczają informacji o danym odbiorcy - przedstawiają jego standing finansowy, historię współpracy z faktorantem, wypłacalność.
- ilość odbiorców planowanych do włączania do umowy - faktor stara się by portfel faktoranta był możliwie dobrze zdywersyfikowany. Optymalne jest włączenie co najmniej 5-6 odbiorców. Możliwość objęcia umową wyłącznie jednego odbiorcy jest rzadko spotykane, ma zastosowanie w przypadku gdy odbiorca ten jest znany i ma bardzo dobry profil ryzyka.
- wyrażenie zgody na cesję przez dłużnika - jest kolejną kluczową kwestią która może uniemożliwić włączenie odbiorcy już na samym początku. W przypadku gdy dostawca towarów współpracuje z odbiorcą na podstawie umów handlowych konieczne jest zweryfikowanie zapisów tejże umowy. W umowie nie może znaleźć się zapis o zakazie cesji wierzytelności co uniemożliwia cedowanie należności na wydzielony rachunek faktora. Zapisy o zakazie cesji często występują w przypadku współpracy z sieciami handlowymi. W tej sytuacji jedynym rozwiązaniem jest zastosowanie faktoringu tajnego.
- wielkość faktoranta, formę prowadzenia księgowości - banki zazwyczaj wymagają aby faktorantem była firma o określonym poziomie przychodów, z możliwością przyznania limitu globalnego na odpowiednim poziomie. Ponadto nie preferują klientów rozliczających się na zasadach uproszczonej księgowości.
